Geschiedenis
Het fort van Loncin, gebouwd in 1888 naar een ontwerp van generaal Brialmont, is een van de twaalf forten die Luik tegen een eventuele Duitse inval moeten beschermen. Het wordt opgetrokken in ongewapend beton en kan projectielen tot 21 cm weerstaan. Broodnodige moderniseringen blijven echter uit en in 1914 is het fort dan ook niet tegen de modernste Duitse artillerie opgewassen.
Onder leiding van commandant Victor Naessens zetten 550 artilleristen en infanteristen zich aan het werk om het fort oorlogswaardig te krijgen, maar hun lot is eigenlijk reeds bezegeld. Tussen 4 en 15 augustus bespieden patrouilles de Duitse posities. Vanop nabijgelegen kerktorens geven waarnemers coördinaten door, zodat de kanonnen in het fort precies kunnen worden afgesteld. De Duitse legerleiding gaat uit van een symbolisch Belgisch verzet, maar dat draait iets anders uit, want zelfs na de terugtrekking van de Belgische 3e legerdivisie blijven de forten de weg naar het vlakke Belgische binnenland versperren.
Op 13 augustus komen in Luik de beruchte Dikke Bertha’s aan. Dat Duitse superwapen met een kaliber van 42 cm schiet projectielen van bijna 1.000 kg. Na enkele forten tot puin te hebben herleid, draaien op 15 augustus 1914 de lopen richting het fort van Loncin. Het uur des oordeels is aangebroken.
Om 17u20 boort het 25e projectiel zich met oorverdovend lawaai in het betonnen dak boven het munitiemagazijn. Het opgeslagen kruit ontploft en het fort spat letterlijk uit elkaar. De betonblokken vliegen alle richting uit en een deel van de fortbemanning wordt onder de brokstukken bedolven. Het fort is uitgeschakeld en wordt door de Duitsers bezet. De overlevenden worden naar een krijgsgevangenkamp afgevoerd, de gewonden worden naar hospitalen overgebracht en de doden worden in de nabijheid van het fort begraven. De balans: 107 soldaten sterven dadelijk na de inslag en 11 slachtoffers overlijden later in de hospitalen.
Het fort wordt na de oorlog als een herinneringsoord ingericht en meer dan een eeuw later is het nog steeds een plaats waar doden worden gedacht en de gruwel van de oorlog wordt geïllustreerd.
Slachtoffers
69 Eerste Wereldoorlog (28 onbekenden)
Beschrijving
In 1928 wordt in de kopschans (die in oorlogstijd met haar kanonnen de fortgrachten dient te verdedigen) een crypte ingericht. In elk van de vier vroegere kanonkamers worden twaalf graven gebouwd. In 2007 worden tijdens opruimacties in de ruïnes van het fort nog 26 lichamen gevonden die dan eveneens in de crypte worden bijgezet. In totaal liggen hier 69 gesneuvelden.
De crypte is een buitengewoon indrukwekkende herdenkingsplek, op zich een bezoek aan het fort waard.